آب انبار
آب انبارها معمولاً در مرکز محلههای شهر واقع شده و از چهار عنصر اساسی تشکیل شدهاند: ۱- خزینه- به شکل استوانه (محل ذخیره آب) که در دل زمین ایجاد شده، آب قنات بر آن مسلط است. در عین حال، زمین برای حفظ دمای آب نیز بودهاست. ۲-گنبد- پوششی به شکل نیمکره بر روی خزینه به منظور حفاظت آب از آلودگیهای محیطی و خنک نگهداشتن آن. ۳-پاشیر- راهرویی پلکانی جهت برداشتن آب از خزینه ۴-بادگیر- وسیلهای برای هدایت جریان هوا به درون آب انبار برای جلوگیری از فساد آب است تعداد بادگیرها از یک تا شش با توجه به شرایط کار متفاوت است. یکی از عمدهترین مصالح در ساختمان آب انبار دیمه (deimah) است، که از آهک و خاکستر و ماسه بادی تشکیل شدهاست. این ملات ضمن آب بندی بنا، از فساد آب نیز جلوگیری میکند. بیشتر آب انبارها دارای یک ورودی و پاشیر هستند. اما برخی از آنها به لحاظ موقعیت شهرسازی و نحوه استقرار در بافت شهری، دارای دو یا سه ورودی میباشند. در منطقه میبد، هم در نواحی مسکونی و هم در کشتزارها و نواحی بیابانی، آب انبارها از عناصر شاخص هر محل هستند وبا توجه به نقش مهمی که در زندگی روزمره مردم داشتهاند، از اعتبار و موقعیتی ویژه برخوردار بودهاند. آب انبارها از لحاظ شکل ساختمان و نحوه بهره برداری دو گونهاند: الف) آب انبار دستی یا آب انبار �رو� :شامل یک مخزن سرپوشیده و یک راهرو پلکانی که دسترسی به آب مستقیما از همین راهرو بودهاست. ب) آب انبار شیری -شامل یک مخزن سرپوشیده و معمولاً بادگیردار و یک راهرو پلکانی که در انتهای آن به توسط شیر به آب مخزن دسترسی دارند. آب انبارها را اصولا برای نگهداری و بهره برداری آب آشامیدنی میساختهاند، اما مواردی نیز بودهاست که ازآب آنها برای استفادههای دیگر نیز سود میجستهاند. مثلا در محلاتی که آب قنات بطور متناوب و چندروز یکبار جریان داشتهاست، برای رفع نیازمندیهای روزمره معمولاً در مرکز محلات و درکنار مساجد، مخزنی برای ذخیره آب به نام �انبار� یا �انبارک� وجود داشتهاست. این آب انبارها هر چندروز یکبار پر میشدهاند، اما آب انبارهای آب آشامیدنی را قاعدتا هرسال یکبار پرآب میکردهاند. درنواحی مختلف میبد با توجه به موقعیت و جمعیت آبادی و مخصوصا دسترسی یا عدم دسترسی به آب شیرین، تعداد ونوع آب انبارها متفاوت است.به عنوان مثال در محوطه حصاربست قدیم یا شارستان با توجه به موقعیت مناسب و دسترسی به جریان آب چندرشته قنات و عدم تراکم جمعیت، بیش از ۴ آب انبار نساختهاند، اما در فیروزآباد و مهرجرد با توجه به جمعیت و مشکلات دسترسی به آب آشامیدنی جاری، هریک بیش از ۱۵ آب انبار ساختهاند. در بفروئیه به علت تراکم جمعیت و شوری آب قنات، بیش از۶۰ آب انبار بنا شده و تعداد آب انبارهای شورک به همین دلیل بیش از ۱۵ دستگاه بودهاست. آب انبارهای مراکز مسکونی اصولا در مرکز محلات و در نقطه مناسبی از گذرهای اصلی و در کنار مساجد یا در میدانها میساختهاند، ولی آب انبارهای خارج از مراکز مسکونی را معمولاً در کنار راهها و به فاصلههای معینی برای استفاده رهگذران و یا کارکنان کشتزارها میساختهاند. در محوطههای آب انبارهای نوع دوم، معمولاً �ساباط� یافضاهای سایه دار ومناسبی برای استراحت ونماز وتوقفهای کوتاه مدت رهگذران میساختهاند. درمیبد، مجموع آب انبارهایی که از دیرباز ساختهاند، بیش از ۱۷۰ دستگاه است.
پنجشنبه 15 اردیبهشت 1390 - 1:03:25 PM